Skroplony gaz ziemny (LNG) stał się w ostatnich latach fundamentalnym elementem polskiej strategii energetycznej. Terminal w Świnoujściu, działający od 2016 roku, oraz planowany pływający terminal FSRU w Gdańsku otwierają przed Polską nowe możliwości w zakresie importu gazu. Niniejszy artykuł analizuje rozwój rynku LNG w Polsce, jego obecną sytuację oraz wyzwania, przed którymi stoi ten sektor.
Polski rynek LNG - kluczowe fakty
Terminal LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu został oddany do użytku w 2016 roku jako pierwszy terminal tego typu w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Od tego czasu jego rola w polskim systemie gazowym systematycznie wzrasta:
- Początkowa przepustowość: 5 mld m³ gazu rocznie
- Przepustowość po rozbudowie (2022): 7,5 mld m³ gazu rocznie
- Planowana przepustowość po kolejnej rozbudowie: 10 mld m³ gazu rocznie
- Możliwości magazynowe: 2 zbiorniki po 160 000 m³ LNG
- Operator: Polskie LNG (część Gaz-System)
Obecnie dostawy LNG stanowią około 30-40% całkowitego importu gazu do Polski, przy czym głównym dostawcą są Stany Zjednoczone (około 60% dostaw LNG), Katar (30%) oraz dostawy spotowe z innych kierunków (10%).
Terminal w Świnoujściu - ewolucja i znaczenie
Terminal w Świnoujściu przeszedł znaczącą ewolucję od momentu rozpoczęcia działalności. Początkowe obawy dotyczące rentowności i wykorzystania pełnej przepustowości okazały się nieuzasadnione. W 2022 roku terminal pracował na poziomie blisko 90% swoich możliwości, a w szczytowych miesiącach zimy 2022/2023 osiągał pełne wykorzystanie mocy.
"Terminal LNG w Świnoujściu okazał się najbardziej trafioną inwestycją energetyczną ostatnich dekad. Bez niego trudno byłoby sobie wyobrazić funkcjonowanie polskiej gospodarki w obecnej sytuacji geopolitycznej" - stwierdził Piotr Naimski, były pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej.
Kluczowe etapy rozwoju terminala:
- 2016 - Rozpoczęcie komercyjnej działalności, pierwsze dostawy z Kataru
- 2018 - Pierwsze dostawy z USA w ramach kontraktów spot
- 2020 - Podpisanie długoterminowych kontraktów z amerykańskimi dostawcami
- 2022 - Zakończenie pierwszego etapu rozbudowy, zwiększenie przepustowości do 7,5 mld m³
- 2023 - Rozpoczęcie usługi małej skali - załadunek LNG na cysterny i kontenery ISO
Projekt FSRU w Gdańsku - nowe możliwości
W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na gaz oraz dążenie do dalszej dywersyfikacji dostaw, Polska planuje budowę drugiego terminalu LNG - pływającego terminalu FSRU (Floating Storage and Regasification Unit) w Gdańsku. Projekt ten ma kilka istotnych przewag:
- Krótszy czas realizacji w porównaniu do terminalu lądowego
- Niższe koszty inwestycyjne
- Elastyczność - możliwość relokacji jednostki w przyszłości
- Przepustowość: planowane 4,5-6,1 mld m³ gazu rocznie
- Planowane uruchomienie: 2027-2028 rok
Terminal FSRU w Gdańsku będzie miał strategiczne znaczenie nie tylko dla Polski, ale również dla krajów bałtyckich i Ukrainy, które mogłyby korzystać z dostaw gazu poprzez polski system przesyłowy.
Sektor małej skali LNG - nowa perspektywa rozwoju
Obok dużych terminali importowych, w Polsce dynamicznie rozwija się również sektor małej skali LNG (small-scale LNG). Ten segment rynku obejmuje:
- Dostawy LNG cysternami do odbiorców oddalonych od sieci gazowej
- Zasilanie lokalnych sieci dystrybucyjnych (wyspowych)
- LNG jako paliwo transportowe (ciężarówki, statki)
- Lokalne stacje regazyfikacji
W 2022 roku uruchomiono w terminalu LNG w Świnoujściu stanowisko do załadunku cystern, co umożliwiło dostawy gazu w postaci skroplonej do odbiorców w Polsce i krajach sąsiednich. Obecnie (2023) z terminalu wyjeżdża dziennie około 30-40 cystern, a popyt na te usługi systematycznie rośnie.
Duzi gracze na rynku, tacy jak PGNiG (Orlen) i DUON, inwestują w rozwój sieci stacji regazyfikacji LNG oraz stacji tankowania LNG dla transportu. Obecnie w Polsce funkcjonuje ponad 100 stacji regazyfikacji oraz kilkanaście stacji tankowania LNG dla pojazdów ciężarowych.
Wyzwania i bariery rozwoju
Pomimo dynamicznego rozwoju, sektor LNG w Polsce stoi przed szeregiem wyzwań:
1. Infrastruktura towarzysząca
Efektywne wykorzystanie zwiększonych możliwości importowych wymaga rozbudowy krajowego systemu przesyłowego gazu. Wąskie gardła w systemie mogą ograniczać możliwość przesyłu gazu z terminali do odbiorców końcowych lub tranzytu do krajów sąsiednich.
2. Konkurencja cenowa
LNG, choć zapewnia dywersyfikację dostaw, wciąż pozostaje relatywnie droższe od gazu przesyłanego gazociągami. W normalnych warunkach rynkowych (poza okresami kryzysów) różnica cen między LNG a gazem rurociągowym może wynosić od 10% do 20%.
3. Zmienność rynku
Globalny rynek LNG charakteryzuje się dużą zmiennością. Pojawienie się nowych dużych importerów (np. Chiny, Indie) może wpływać na dostępność i ceny LNG dla Polski.
4. Wyzwania regulacyjne
Rozwój small-scale LNG napotyka na bariery regulacyjne związane z brakiem jednolitych przepisów dotyczących magazynowania i transportu LNG w mniejszej skali.
5. Perspektywa dekarbonizacji
Długoterminowym wyzwaniem dla sektora gazowego, w tym LNG, jest polityka klimatyczna UE zakładająca stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych. Inwestycje w infrastrukturę gazową muszą uwzględniać możliwość przyszłego wykorzystania dla gazów zdekarbonizowanych (biometan, wodór).
Perspektywy na przyszłość
Pomimo wyzwań, perspektywy dla polskiego rynku LNG są optymistyczne:
- Integracja regionalna - Polska ma szansę stać się regionalnym hubem LNG dla Europy Środkowo-Wschodniej
- Rozwój bunkrowania LNG - Rosnące wykorzystanie LNG jako paliwa dla statków w basenie Morza Bałtyckiego
- Small-scale LNG - Dalszy dynamiczny rozwój małej skali, szczególnie w kontekście gazyfikacji obszarów oddalonych od sieci przesyłowej
- Bio-LNG - Potencjał rozwoju technologii bioLNG jako niskoemisyjnej alternatywy
Planowane zwiększenie łącznej przepustowości terminali LNG (Świnoujście + Gdańsk) do 16 mld m³ rocznie do 2030 roku stworzy możliwość pokrycia ponad 75% polskiego zapotrzebowania na gaz z kierunków innych niż wschodni, co stanowi fundamentalną zmianę w strukturze polskiego rynku gazowego.
Podsumowanie
Rozwój infrastruktury LNG w Polsce jest jednym z filarów transformacji polskiego sektora gazowego. Terminal w Świnoujściu oraz planowany FSRU w Gdańsku, wraz z rozwijającym się sektorem małej skali LNG, stanowią kluczowe elementy strategii dywersyfikacji dostaw gazu i zwiększania bezpieczeństwa energetycznego kraju.
Wyzwania związane z kosztami, infrastrukturą towarzyszącą oraz długoterminową polityką klimatyczną UE wymagają strategicznego podejścia do dalszego rozwoju tego sektora. Jednak dotychczasowe doświadczenia z eksploatacji terminalu w Świnoujściu pokazują, że inwestycje w LNG przynoszą Polsce wymierne korzyści, zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i w zakresie bezpieczeństwa energetycznego.
